باسلام و خدمت معلمان محترم در این مقاله ویژگی های معلمان عصر جدید را توصیف می کنیم، امیدواریم مورد مطالعه قرار دهید ، و تغییر ی در سبک و عادت معلمی خود ایجاد کنید و اگر ویژگی مورد نظر را دارا می باشید با مطالعه این مقاله ، پر بارتر و پررنگ تر باشد
ویژگی های معلم در این قرن بر اساس این اصول می باشد.
الف) اطلاعات
ویژگی معلم، افزودن و به رویدغ غلز کردن اطلاعات است. معلم باید خود را با تغییر و تحولات امروزی هماهنگ سازد و نیاز دانش آموزان خود را بشناسد و اقدامات لازم را انجام دهد.
1. آشنایی با فناوری آموزشی
بی شک بهره گیری از تکنولوژی آموزشی به مفهوم جدید آن یکی از نوآوری های آموزشی و یکی از لوازم اصلی کلاس محسوب می شود. تکنولوژی آموزشی یا فناوری آموزشی صرفاً کاربرد دستگاه های شنیداری – دیداری نیست، آموزش نیز امروز معنی و مفهوم جدیدی پیدا کرده است. مواد و وسایل آموزشی روز به روز تنوع بیشتری می یابند و الگوهای سنتی به وسیله کتاب های درسی، معلمین و تخته سیاه کمرنگ تر و یادگیری دانش آموزان و تدریس معلمین دگرگون شده است.
2. شناخت استانداردهای جهانی
که شامل: ISO- CE- TUV- استاندارد حلال - ANSIو... مب باشد.
لازم به یادآوری است که همه استانداردها، الگوها و مدل ها همواره در حال تکامل و بازنگری می باشند و هیچ نسخه ای، نسخه نهایی محسوب نمی گردد.
3. بالا بردن اطلاعات عمومی
معلم قرن بیست و یکم باید در همه زمینه ها اطلاعات خود را بالا ببرد. اصطلاحات رایج روز را بشناسد، امور سیاسی، اقتصادی، اجتماعی جامعه خود را بداند و در نهایت به علم روان شناسی آگاه باشد؛ چرا که یک معلم قبل از معلم بودن، باید یک روان شناس آگاه و خبره باشد.
4. تدریس نوین
استفاده از روش های تدریس فعال و همگام با روز، تدریس معلم را ویژگی خاص می بخشد و جو کلاس را جذاب تر می کند در نتیجه فرایند آموزش سریع تر خواهد شد. من آینده را می بینم و سپس درس می دهم. کریستا مک اولیف (Christa McAuliffe ) معلم و فضانورد شاتل چالنجر ( 1986-1948):
«هیچ فرمول معجزه آسایی برای رشد مهارت معلمین در فرایند تدریس وجود ندارد. اگر معلمین و دانش آموزان بتوانند با یک زبان مشترک بخندند، خواهند توانست به همان زبان صحبت کنند.»
5. شرکت در دوره های ضمن خدمت
معلم همیشه خود باید در حال فراگیری علم باشد و اطلاعات جدید و نو را دبست آورد، در طول کار خود همیشه یکسان تدریس نکند و نکات را از جهات مختلف و زوایای متعدد بیان کند. تا بتوانند به گونه ای موثرتر به تعلیم و تربیت کودکان بپردازند. که لازمه ی این کار، شرکت در دوره های ضمن خدمت آموزش معلمان است.
6. آشنایی با اصول روانشناسی تربیتی
معلم باید در طول تدریس شاگردان خود را بشناسد، با آنها ارتباط برقرار کند، تا حدودی با ویژگی های خانوادگی آنها آشنا باشد تا بتواند مطالب مندرج در کتاب ها را شفاف تر بیان کند و تاثیر گذارتر عمل نماید.
7. داشتن طرح درس
طرح درس قالب یک درس است. درس به مثابه ی یک سفر است و طرح درس یک نقشه. طرح درس محصول تفکر معلم نسبت به کلاس است. به چه چیزی رسیدن و چطور رسیدن است.
یک معلم موفق در قرن حاضر در مورد بودجه بندی کتاب ها شناخت دارد، طرح درس روزانه خود را می نویسد، ارزشیابی تشخیصی، تکمیلی، پایانی را در مراحل تدریس خود به کار می بندد. هدف های جزئی - کلی و هدف های رفتاری را شناسایی می کند. حیطه های آموزشی (دانش، درک و فهم، کاربرد، ترکیب و قضاوت) را می داند و در طرح ریزی سؤالات و ارزشیابی های مستمر خود که در طرح سالانه خود در نظر گرفته است، اعمال می نماید.
ب) ابتکار
و اما دومین مهارتی که می توان به آن پرداخت، ابتکار است که شامل موارد فوق می گردد:
1. خلاقیت
معلم خلاق به محیط اطراف خود دقت دارد. دست به شیوه های جدید می زند و دانش آموزان را نیز خلاق بار می آورد و همچنین قدرت استقلال، ریسک پذیری، کنجکاوی، علاقه به کارهای پیچیده، تحمل ابهام، انعطاف پذیری و. .. را در دانش آموزان خود ایجاد می کند و در نهایت انگیزه ی خلاقیت که در نهاد آنها بالقوه وجود دارد، به فعلیت می رساند و در این صورت است که بزرگترین چیزها را به آنها آموخته است.
2. ایجاد دنیای پرسش در کلاس
با پرسش های کلاسی است که معلم ازدرون شاگرد خود باخبر می شود و نا گفته ها را می شنود و حس انگیزه کنجکاوی دانش آموزان را تحریک می کند. آنان را به فعالیت و جنبش وا می دارد (در کلاس مرده و خسته کننده، دیدگان دانش آموزان فقط به عقربه های ساعت می باشد) و عشق به یادگیری فنون جدید را در آنها زنده می کند.
3. ایجاد دنیای تخیل در کلاس
معلم مبتکر به تخیل دانش آموزان احترام می گذارد. یک انشا نو یا یک نقاشی غیر عادی را به مسخره نمی گیرد، از جنبه خلاقانه و مبتکرانه به آن می نگرد زیرا تخیل است که خلاقیت و ابتکار را به دنبال دارد.
4. واهمه نداشتن از شکست
باور خویشتن و یک روحیه مثبت و واهمه نداشتن از آینده و موفقیت ها و شکست هایی که در پیش روست، خصوصیاتی است که در کنار عوامل موثر دیگر، ضامن موفقیت است. معلمی دارای چنین ویژگی ای این روحیه را در دانش آموزان خود پرورش می دهد که مسولیت اعمال خویشتن را بر عهده می گیرند، موفقیت را برای خود تعریف می کنند و همواره در تلاش برای رسیدن به آرمان های بزرگ تری هستند؛ و در نهایت اعتماد به نفس، خودباوری را در آنها پرورش می دهد تا توانایی لازم را برای مقابله با چالش ها و غلبه بر موانع و مشکلات را داشته باشند.
5. خطرپذیری
معلم مبتکر وخلاق ریسک پذیر است و از شکست نمی ترسد و طرحهای خلاق خود را آزمایش می کند و از نتیجه نمی ترسد زیرا به هدفش اعتقاد و ایمان دارد.
6. قدرت تغییر پیش فرض ها
معلم مبتکر پیش فرض های جدید ارائه می دهد و به یک مسئله از زوایای مختلف می نگرد، پیش فرض های قدیمی برای او جالب نیستند، می اندیشد و در ذهن خود (چرا) پروری ذهنی ایجاد می کند، پیش فرض ها را تغییر می دهد، تجربه می کند، می آزماید تا بالاخره روشی جدید و طرحی نو در اندازد.
7. تشخیص پیش نیازهای دانش آموزان
یکی از زمینه فعالیت های معلم این است که از کجا شروع کند و پیش نیاز فراگیران او چیست او با طرح سوالی جدید، آوردن ماکت یا وسیله ای در کلاس درس و... بهترین نقطه شروع را به کار می بندد.
8. درمان ناتوانایی های یادگیری
معلم مبتکر دانش آموزان ناتوان را شناسایی می کند و به رفع نقاط ضعف آنها می پردازد. معلمی که با دانش آموزان یک دست خلاق و توانا کار کند، ابتکار خاصی شاید نتواند در کار خود به کار بندد، اما معلم مبتکر کسی است که با به کار بردن روش های جدید آموزشی به دانش آموزان ناتوان کمک کند.
9. شناخت تفاوت های فردی
معلم مبتکر به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه دارد. می داند به هر کدام چه مسئوولیتی بدهد و در چه زمینه ای آنها را خلاق بار آورد و استعدادهای نهان آنان را در چه رشته ی تحصیلی بارور سازد.
ج) مهارت و سرعت
سومین ممیزه ی قرن بیست و یکم، مهارت و سرعت است که معلم باید دارای ویژگی های زیر در این مقوله باشد.
1. مهارت های فردی
شامل قدرت طرح ریزی روش های گوناگون در ذهن، به کارگیری اصول منطقی در تدریس، قدرت تجزیه و تحلیل مسائل و قدرت تصمیم گیری در زمینه های گوناگون.
2. مهارت های ارتباطی
مهارت های ارتباطی معلم شامل ویژگی های از قبیل: کنترل احساسات، فن بیان، به کار بردن شعر و ضرب المثل در تدریس و گزارش دهی صحیح می باشد.
3. مهارت در تدریس
بیشترین تأثیر در اثر بخشی کار معلمان، مهارت در تدریس و اطلاع از روشهای گوناگون در تدریس است که ارتباط خاصی بین دوره کارآموزی و عملکرد معلمان وجود دارد، معلم قرن بیست و یکم باید با فنون و الگوهای جدید تدریس آشنا باشد و آنها در آموزش خود به کار گیرد.
4. استفاده از وسایل کمک آموزشی (تکنولوژی آموزشی)
یکی از مقوله هایی که به مهارت و سرعت تدریس معلم کمک می کند به کار بردن وسایل کمک آموزشی در امر تدریس می باشد به ویژه در مقطع ابتدایی.
5. مهارت تفکر انتزاعی
معلمانی که تفکر انتزاعی بالایی دارند می توانند با دیدگاه های متفاوت به یک مسأله یا مشکل بنگرند (از دید خودشان، دانش آموزان، مشاوران، مدیران، اولیاء و. ..) بنابراین می توانند راه حل های متفاوتی ارائه دهند و درباره ی مزایا و معایب هر برنامه، فکر و بهترین راه را انتخاب کنند و اگر نتایج پیش بینی شده، تحقق نیابد مشتاقند که برنامه را تغییر دهند. در هنگام برنامه ریزی مشکلات اضافی را می توانند حدس بزنند و قبل از این که مشکل روی دهد به طور منظم روش های پیشگیری را به کار می ببندند.
6. مهارت تجزیه و تحلیل مسائل
این معلمان سطح تفکر انتزاعی فوق العاده بالایی دارند. در حوزه کلامی از هوش زیادی بهره مندند، سرشار از اندیشه های عالی هستند. درباره موضوعات گوناگون به روشنی بحث می کنند، می دانند انجام چه کارهایی لازم است و چه کارهایی ضرورت و اهمیت ندارد. نکته ای که قابل ذکر است این که هر چند در قرن بیست و یکم تحولات جهانی، سرعت اطلاعات، ابتکارات، مفاهیم کلیدی و خاص به سرعت رو به افزایش است اما ویژگی های معلم در فرهنگ دینی ما همیشه جای خود را دارد و در کنار ویژگی های قبلی اهمیت فراوانی پیدا می کند چرا که هدف از تعلیم و تربیت فراگیران تنها در زمینه علم نیست بلکه تربیت و پرورش دینی و رشد خصوصیات اخلاقی هم دارای اهمیت است که در این جا به ویژگی های اخلاقی معلم در قرن بیست و یکم می پردازیم.
د) ویژگی های اخلاقی
و در نهایت یک معلم موفق در قرن حاضر باید دارای ویژگی های اخلاقی باشد که گزاره های زیر را شامل می گردد:
مراعات آداب و رسوم اجتماعی
بسیاری از سعادت های اجتماعی مرهون ادب و مراعات آداب و رسوم اجتماعی است و به بهانه پیشرفت علم، تحولات و جهانی شدن نباید معلم که الگوی اخلاق برای دانش آموزان خود است آداب و رسوم اجتماعی خود را کنار گذارد، حصارها را بشکند و حریم عفت و پاکدامنی جامعه را کنار نهد.
نشاط و شادابی
معلم باید به هنگام ورود به کلاس، مشکلات زندگی خود را که ناشی از تغییر و تحولات جامعه اش می باشد نظیر تورم، گرانی، بیماری ها و. .. همه را کنار گذارده و با روحیه ی شاد و پرنشاط پا به دنیای کلاس نهد. اگر بی نشاطی، کسلی، افسردگی بر او غلبه کند موجب انتقال آن به دانش آموزان نیز می شود و به قول نیچه: (هیچ کاری که در آن روحیه ی شاد نقش نداشته باشد پیش نمی رود).
آراستگی ظاهر
هر چند در قرن بیست و یکم سرعت، اهمیت ویژه ای می یابد و زمان و فرصت به حداقل می رسد اما معلم باید فرصت رسیدن به ظاهر را به خود بدهد و با ظاهری آراسته وارد کلاس شود. رسول اکرم (ص) قبل از خروج از منزل، مقابل آئینه می رفته و ظاهر خود را مرتب می کرده است و در جواب این سؤال که چرا تا این اندازه به این موضوع اهمیت می دهند می فرمودند: نمی خواهم باعث غیبت مردم شوم.
سعه ی صدر
اگر معلم در عصر تحولات و تغییرات، رفتار هایی خاص از دانش آموزان خود دید باید با سعه ی صدر با آن برخورد کند، دریا دل باشد و توانایی پشت سر گذاشتن هیجان های ناشی از پیشرفت در دانش آموزان خود را داشته باشد زیرا با سعه ی صدر، بسیاری از مشکلات حل می شود «ربّ اشرَح لی صدری و یسِّر لی أمری واحلُل عقدة من لسانی یفقَهوا قولی»(طه،5) با سعه ی صدر می توان استعداد درونی فراگیران را شناخت و آنها را شکوفا کرد.
اخلاص
بارزترین ویژگی معلم در عصر شکوفایی علم، اخلاص است. مدرسه، درس، کلاس، رفتار، گفتار همه باید بوی اخلاص بدهد. اگر به دنبال آموزش های جدید و تکنیک های جهانی است نباید به خاطر ریا و رخ کشیدن خود و خودنمایی باشد، بلکه باید اخلاص در کار داشته باشد و تنها خود را نبیند بکله هدفش پیشرفت جامعه و تعالی آن باشد و اگر اخلاص در کار معلم نباشد هر چند در زمینه علمی، معلمی موفق باشد اما ارزش معنوی نخواهد داشت.
شخصیت دادن به دیگران
معلم موفق در قرن بیست و یکم، کسی است که علاوه بر این که خود متشخص است برای دیگران اعم از دانش آموزان یا همکاران ارزش و شخصیت قائل است و با سخنان کنایه آمیز نباید دیگران را برنجاند، بلکه باید راهنمای بقیه در راه یابی به موفقیت ها باشد. دیگران را تحقیر و در جمع سرزنش نکند «ویل لکل همزه لمزه»(همزه،1) زیرا باعث عقده و کینه در وجود شخص می شود و آتش انتقام را شعله ور می سازد.
تعهد در کار
اگر معلم همگام با جامعه پیشرفت کرد و بر تمامی زوایای علوم و فنون جدید دست یافت اما در کارش به خصلت تعهد آراسته نگشت، جز زیان و خسران برای جامعه اش ارمغان دیگری نخواهد آورد. تعهد کاری موجب درست استفاده کردن از اطلاعات علمی می شود، راه بکارگیری صحیح آنها را به معلم می نمایاند و گرنه علم در خدمت نسل کشی و تباهی جوامع می شود؛ همان طور که این وضعیت در غرب حاکم است.
تقوا
ویژگی های اولیه و مسلم برای قرن بیست و یکم، تقوا است. اگر معلم آراسته به خوی و خصلت تقوا نباشد، نسلی که تحت تعلیم و تربیت او می باشند عاری از این صفت خواهند بود و کسی که تقوا نداشته باشد تحت تأثیر فرهنگ های مخرب قرار خواهد گرفت و پدیده تهاجم فرهنگی را با استقبال خواهد پذیرفت و یا این که دچار غرور علمی کاذب می گردد.
وظیفه شناسی
معلم قرن بیست و یکم، دارای خصلت وظیفه شناسی است. از زیر بار مسوولیت به بهانه های مختلف نمی گریزد، تأخیر در کار ندارد، در کلاس درسش اتلاف وقت نمی کند، کم کاری در برنامه اش مفهوم ندارد و حتی گاهی بیش از وظیفه نیز کار انجام می دهد و ایثار می کند، فقط به کار از جنبه ی مالی و سود مادی نمی نگرد و در حین انجام وظیفه اش چشم داشت به تعریف، تمجید یا پاداش و تشویق خاص و...ندارد.
رأفت و مهربانی
معلم قرن بیست و یکم، مهربان است و با این صفت کودکان و نونهالان را به خود جذب می کند، پرخاشگر و تندخو و عصبانی نیست، زمینه را برای هر گونه پرسش فراهم می کند، اجازه می دهد به راحتی دانش آموزان با او گفتگو کنند و مشکلات درسی یا غیر درسی خود را بازگو کنند.
نگرش و بینش صحیح
معلم قرن بیست و یکم، نگرشی درست و مثبت از مسائل دارد. مسائل جدید و نوآوری ها را با دید مثبت می نگرد که روحیه رقابت جویی را در او تقویت می کند نه این که کاستی های او را به رخش کشد، در تجزیه و تحلیل این نوآوری ها قوی و قدرتمند است و آنها را مغتنم می شمارد و به خوبی استفاده می کند.
و اینگونه بحث خود را به پایان می رسانیم که:
جوامع بشری با سرعتی شگفت انگیز در حال توسعه، تغییر و تحولند و این تحولات جنبه های گوناگون زندگی را در بر می گیرد. پیشرفت علوم و فنون، دانش های جدید را مطرح می کند. بنابراین آموزش باید با سرعت و کیفیت بیشتر انجام شود به همین دلیل، معلمان باید در مباحث تربیتی – آموزشی به بهره گیری از این فنون دقت کنند، چراکه باعث سهولت، سرعت و دقت در امر آموزش و یادگیری می شود.
